inleiding programma AlbaNova 2018 – The Musical Gift
Het was ooit mijn favoriete verjaardagsgeschenk: een nieuwe langspeelplaat in een gestileerde, kartonnen hoes. Vijfenveertig minuten nog ongehoorde muziek, een zorgvuldig gekozen uitbreiding van mijn muzikale universum. De plaat diende omzichtig uit de beschermhoes te worden gehaald om ze vervolgens, balancerend tussen je beide handen, met de juiste kant opwaarts op de draaitafel te leggen. Dan volgde het positioneren van de naald, de klik van het eerste contact in de groef en de spanning van een secondenlange zachte ruis die de muziek vooraf ging. Een intiem muziekritueel dat verwaterde met de komst van de cd. Handelingen werden nonchalanter, collecties compacter en muziek per minuut goedkoper. Een muzikaal cadeau werd algauw een verzameld oeuvre: een anthologie van de vooroorlogse jazz, de integrale pianosonates van Beethoven of de symfonieën van Mahler in een pakje onder de kerstboom. Beloftes van uren luistergenot in hoge definitie, hoewel een steeds groter deel van mijn muziekverzameling hetzelfde lot kreeg toebedeeld als de nog ongelezen titels in mijn boekenkast. Twee decennia later is het cadeau geven van muziek in onbruik geraakt. In het tijdperk van iTunes en Spotify is de koopwaarde van muziek verder gekelderd en klinkt een eeuwig variërende playlist die zich automatisch aanpast aan onze moods and likes.
Gelukkig valt de waarde van muziek niet te berekenen als de kostprijs van haar medium. Niet de partituur, niet de magneetband, het vinyl of het digitale bestand is de eerste drager van de muziek, wel het menselijke geheugen dat van bij het vroegste horen voorbestemd lijkt om een broeihaard te worden voor melodieën, ritmes en klanken. Die besmettelijkheid weerklinkt al in de communicatie tussen mensen, in het nog woordeloze gesprek tussen moeder en baby, in het ritme van de taal en het zoeken naar een passende toon.
Lang voor het ontstaan van muzieknotatie en opnametechniek verspreidde muziek zich van mond tot oor, van mens tot mens, over landsgrenzen en cultuurverschillen heen. Die muzikale reislust wordt treffend geschetst door Adela Peeva in Whose is this Song, een hilarische maar bijwijlen ook schrijnende documentaire over de zoektocht naar de oorsprong van een wijd verspreide melodie waarvan zowat alle bevolkingsgroepen in de roerige Balkanregio zich de eigenaar wanen. Het legt een orale overlevering bloot die doet denken aan de Halewynballade, een gezongen middeleeuws verhaal dat zijn weg vond over heel Europa en vandaag in vele varianten terug te vinden is, van Ijsland tot Hongarije. Raphaël Decock en Emma Rekers maken er voor AlbaNova samen met een groep tienermeisjes een eigen, hedendaagse versie van.
Het muzikale erfgoed in de wereld van vandaag plaatsen, het is een missie die Musica al veertig jaar lang hoog in het vaandel houdt. Dat is alleen maar geloofwaardig wanneer we ook volle aandacht geven aan de muziek en de makers van nu. AlbaNova wil de spreekbuis zijn van een jonge generatie uitvoerders die zich niet meer laat opsluiten in historische of hedendaagse specialisaties. Servir Antico Duo bewijst hoe middeleeuwse en nieuwe muziek perfect verzoenbaar zijn. Het hedendaagse luisteren nodigt uit om steeds sneller te schakelen tussen muzikale werelden. Johan Bossers en Gunnar Brandt-Sigurdsson zappen virtuoos van barok naar heavy metal, van cabaret naar avant-garde, en transformeren het rusteloze luisteren tot een krachtige live-ervaring. Ook de jonge componisten die zich presenteren in gezelschap van deCompagnie, laten horen dat de muziekmaker van vandaag zich complexloos laat inspireren door vroeger en nu, ver en dichtbij, populair en obscuur.
De muziek uit het verleden is geen geschenk dat we kunnen koesteren als een juweel in een kluis. Aanraken mag op AlbaNova. Het openingsconcert op zondag zet die gedachte in de verf met een uniek participatieproject rondom het recent ontdekte Leuven Chansonnier. Dit vijftiende-eeuwse kleinood boordevol polyfone liederen was wellicht zelf ooit bedoeld als een liefdesgeschenk. Zorgzaam, haast vlekkeloos met de hand geschreven meerstemmigheid op verbazingwekkend goed bewaard perkament. Park Collegium brengt het chansonnier tot leven, samen met een groep deelnemers die zich in een voorafgaande workshop enkele liederen uit het boekje eigen maakten.
We kunnen ons geen sterker statement dromen voor een festival dat in het teken staat van de muzikale overlevering in al haar vormen, maar vooral ook in springlevende, menselijke gedaante. Want kostbaar is vandaag wat levend klinkt.
Paul Craenen Website 